Στον χορό των ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ
«Η ερμηνεία κάθε έργου είναι η ερμηνεία του εαυτού μας, όχι εκείνου που το δημιούργησε, αλλά εκείνου που το διαβάζει, το βλέπει η το ακούει, θέλω να πω του εαυτού μας, αν δεν του δώσουμε μιαν υπερβολικά στενόχωρη έννοια, αν τον ονομάσουμε -έστω- τον ‘‘πρώτο μας εαυτό’’.«Ερμηνεία της Τέχνης» Γ. Σεφέρης
Αγαπητοί μου φίλοι και φίλες,
με αφορμή την σημερινή εκδήλωση( 11 Μαρτίου 2012), ξενάγηση του αγήματος Άρεξ Άναξ στο αρχαιολογικό μουσείο της Θεσσαλονίκης θα κάνω μια μικρή εισαγωγή στην σύγχρονη ερμηνεία των Ομηρικών Επών με σκοπό την δημιουργία μιας ομάδας ομηριστών στην πόλη μας, ένα ευρύ προβληματισμό και ένα εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ μας.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι πολλών διαστάσεων σε προσωπικά και συλλογικά επίπεδα και όλες οι θεωρίες και οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί μας εγκαταλείπουν άστοργα και έχουν ήδη εκφυλιστεί. Χρειαζόμαστε μια καινούργια λογική που να μας εμπνεύσει και να μας καθοδηγήσει σε μια ορθή δράση.
Ποια θα μπορούσε να ήταν αυτή;
Ίσως μια πολύ παλιά Ποίηση και Δημιουργία , η ομηρική που παραμένει πάντα νέα φρέσκια και νεανική σαν τον θεό του λόγου της τον Ερμή.
Χρειαζόμαστε μια καινούργια γλώσσα που να αγκαλιάζει τον άνθρωπο, τα λάθη του την προσπάθεια του σε μια προσωπική και συλλογική ιστορική διαδρομή και να εξηγεί να ερμηνεύει την ζωή. Το μυαλό ψάχνει αγωνιά για τις απαντήσεις και τίποτα δεν μπορεί να λυτρώσει την ανθρώπινη ύπαρξη όσο κάποιεςς ξεκάθαρες εξηγήσεις που θα δοθούν την σωστή αποφασιστική στιγμή.
Αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας και αναλογιστούμε την ανθρώπινη ιστορία διασπιστώνουμε οξυδερκώς πως η ανθρώπινη ζωή είναι μια Ιλιάδα και Οδύσσεια και όλοι οι χαρακτήρες τα εμπόδια οι παγίδες είναι σκιαγραφημένοι με την ομηρική γραφή. Είναι ο χάρτης για κάθε μικρό ή μεγάλο εξερευνητή και ο φάρος για να μην στα άγρια κύματα του Ποσειδώνος χαθεί.
Δεν θέλω να μακρυγορήσω γιατί θεωρώ πως η συμπύκνωση του λόγου είναι η δύναμη του και του δόρατος η ουσιαστική αιχμή. Ο δε χρόνος παραμένει πάντα ιερός και πολύτιμος για καθε έμβιο ον για να ξοδευτεί ασκόπως και αδολεσχώς.
Τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως σύγχρονοι άνθρωποι δεν μπορούν να λυθούν ούτε με φλυαρίες ούτε με στείρες αντιπαραθέσεις παρά μόνο με θέσεις και προτάσεις που να είναι δίκαιες και αρμονικές.Η θέση μας μπορεί να είναι η τοποθέτηση των Ομηρικών Επών στο κέντρο ενός κύκλου ως σημείου αναφοράς με μεγάλη ακτίνα διερεύνησης.Οι λόγοι είναι πολλοί. Έχουν αναφερθεί σε προηγούμενη ομιλία μου και δεν θα επεκταθώ σε αυτή την μικρή εισαγωγή.
Η θέση μας είναι η σύνδεση μας με την πολυδιάστατη βίβλο των Ελλήνων και η κατανόηση τους με το πολυμήχανο πνεύμα του Οδυσσέα. Ποιος είναι ο Οδυσσέας, ο μεγάλος απών του παλατιού της Ιθάκης; Δεν είναι το βασανισμένο μυαλό, ο νους του κάθε ανθρώπου;
Τι κάνει ο Οδυσσέας;
Όταν ο Οδυσσέας φτάνει στην Ιθάκη, η μεγίστη επιθυμία του δεν είναι παρά να πάρει πίσω τον κόσμο που του έκλεψαν και ότι του ανήκει και ξεκινά από τις ΛΕΞΕΙΣ του, την έννοια και την σημασία τους.
Παρά την μεγάλη του λαχτάρα κρατά την ψυχραιμία , ελέγχει την παρόρμηση δεν παρασύρεται από
την οργή και περιμένει την κατάλληλη στιγμή να δράσει. Έτσι συμβουλεύει και τον ΤΗΛΕΜΑΧΟ, που μάχεται από μακριά στο καλύβι του ΕΥΜΑΙΟΥ, της καλής γέννησης που συναντιώνται και αναγνωρίζονται. Διατηρεί την ανωνυμία του και μεταμορφωμένος σε ζητιάνο από την θεά ΑΘΗΝΑ, πηγαίνει στο παλάτι για να πάρει τις πληροφορίες που θέλει, υπομένοντας καρτερικά τις προσβολές και τον χλευασμό των μνηστήρων και χαρτογραφώντας όλη την κατάσταση γύρω του.
Αυτό που ενδιαφέρει τον Οδυσσέα ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΚΑΙ ΟΧΙ Η ΣΤΕΙΡΑ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ, γι αυτό και δεν φλυαρεί, δεν βρίζει ,δεν μεμψιμοιρεί και δέχεται να μονομαχήσει με τον γυρολόγο τον ΊΡΟ μετά από την πίεση των μνηστήρων.
Εχουμε όλοι κουραστεί από άσκοπες φλυαρίες, στείρες διαφωνίες ανούσιες συζητήσεις ατέρμονες αντιπαραθέσεις και το αποτέλεσμα είναι να καταβροχθιζόμαστε από τα άλογα του Διομήδη και τους άγριους ανέμους με λυμένο το ασκί του Αιόλου να βυθίζουν τα πλοία του νου.
Γιατί η Αθηνά αγαπά τόσο πολύ τον Οδυσσέα όπως και κάθε άνθρωπο που για το δίκιο του πολεμά;
Ο Οδυσσέας είναι ο αγαπημένος της ΑΘΗΝΑΣ, της θεάς που αντιπροσωπεύει την νόηση υπέρτατη αρχή του ανθρώπου, την σοφία που αποκτά από τις εμπειρίες της ζωής και την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ της τέχνης του πολέμου..
Της θεάς που μελετά τον εχθρό και τον πολεμά με τα ίδια του τα όπλα γιατί η σοφία είναι πάντα ένοπλη και η δικαιοσύνη κρατά σπαθί διαφορετικά θα ήταν απλώς με την ζυγαριά μπακαλική.
Τι σημαίνει άραγε αυτό;Η ανθρωπιά άοπλη συντρίβεται και ένοπλη αυτοαναιρείται.
Σε αυτά τα διλήμματα της Σκύλας και την Χάρυβδης και των Συμπληγάδων πέτρων δεν υπάρχει μέση λύση αναρωτιέται κάθε πολίτης οπλίτης μιας χώρας αξιοπρέπειας και τιμής;
Ναι υπάρχει .
Ο ΛΟΓΟΣ που οφείλει να είναι ΕΝΟΠΛΟΣ και ΆΓΡΥΠΝΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ. Μόνο τότε μπορεί να είναι εύστοχος και αποτελεσματικός. Να έχει ΟΠΛΙΣΜΟ όπως και η μουσική. Άλλωστε ο Απόλλων όταν δεν κρατά τον ΤΟΞΟ έχει το δοξάρι του λυράρη και το σύμπαν με τις νότες ακτίνες του δονεί.
Γιατί ο Οδυσσέας ξεκινά από τον Αντίνοο που είναι ισχυρότερος αντίπαλός του;
Η λέξη μιλά απο μόνη της. Είναι η ΑΝΤΙΝΟΗΣΗ. Βρίσκεται πίσω από κάθε παράλογη λογική που στραγγαλίζει σκοτώνει τον άνθρωπο και ότι γύρω του ανθεί μεζί με τον ΜΕΛΑΝΘΙΟ που τον υπηρετεί. Όμως είναι και το κέντρο των αποφάσεων που βρίσκεται στο λαιμό. Έτσι ο Οδυσσέας παίρνει πίσω την ικανότητα να αποφασίζει σταθερά και με διαύγεια.
Ο επόμενος είναι ΕΥΡΥΜΑΧΟΣ ΕΥΡΥΝΟΜΟΣ , μεγάλος μνηστήρας της μάχης με μεγάλη νομή και φαρδείς νόμους και νομούς, πολλά παραθυράκια για να ξεφεύγει, ανούσιες μάχες εντυπώσεων και επιδείξεων μπαλκόνια και ζητωκραυγές. Ο Οδυσσέας σημαδεύει το συκώτι του. Γιατί το συκώτι; Γιατί η άνομη εξουσία των μεγάλων καταχρήσεων από το συκώτι της φαίνεται .Ο τρίτος που σκοτώνεται από τον ΤΗΛΕΜΑΧΟ είναι ο ΑΜΦΙΝΟΜΟΣ. Η διαστρέβλωση μαζί με τα παραθύρακια του άδικου νόμου, είναι ο μνηστήρας με την τριγύρω νομή και έκταση των αμφιλεγόμενων νόμων του.
Όταν φθάνει στη Ιθάκη ο Οδυσσέας κατευθύνεται στο καλύβι του Εύμαιου. Δεν πηγαίνει αμέσως στο παλάτι γιατί θέλει να ανιχνεύσει την κατάσταση και να δει πως έχουν τα πράγματα. Δεν προσπαθεί να μιλήσει στον λαό. Είναι μάταιο. Ο λαός της Ιθάκης είναι αδιάφορος, αποχαυνωμένος, κουρασμένος, εξαντλημένος από τις εργασιακές και οικονομικές συνθήκες που φυτοζωεί. Η παιδεία του συστήματος έχει σακατέψει το μυαλό του και δεν μπορεί να σκεφτεί. Δεν μπορεί να καταλάβει ποιος είναι ο ρόλος των μνηστήρων που έχουν στρογκυλοκαθίσσει στο τραπέζι και τρώνε και πίνουν σε βάρος του. Τους γνωρίζει αλλά νιώθει ανήμπορος να κάνει οτιδήποτε γιατί έχει προδοθεί πολλές φορές από τους ίδιους. Στην συνέλευση που καλεί ο Τηλέμαχος παραμένει αμέτοχος και με παρέμβαση των Μνηστήρων παίρνει ένα πλοίο να μεταβεί στη Πύλο και στην Σπάρτη, με σκοπό φυσικά την εξόντωση του στο καρτέρι της Αστερίδος. Ο Οδυσσέας φορά την τετράπυχη ασπίδα, συμβουλεύει τον Αμφίνομο να αποχωρήσει και να εξετάσει τον ρόλο του αλλά αυτός παραμένει.
Οι επόμενοι είναι οι κάτωθι σε σειρά ερμηνευτική:
Αγαπητοί μου φίλοι και φίλες,
με αφορμή την σημερινή εκδήλωση( 11 Μαρτίου 2012), ξενάγηση του αγήματος Άρεξ Άναξ στο αρχαιολογικό μουσείο της Θεσσαλονίκης θα κάνω μια μικρή εισαγωγή στην σύγχρονη ερμηνεία των Ομηρικών Επών με σκοπό την δημιουργία μιας ομάδας ομηριστών στην πόλη μας, ένα ευρύ προβληματισμό και ένα εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ μας.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι πολλών διαστάσεων σε προσωπικά και συλλογικά επίπεδα και όλες οι θεωρίες και οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί μας εγκαταλείπουν άστοργα και έχουν ήδη εκφυλιστεί. Χρειαζόμαστε μια καινούργια λογική που να μας εμπνεύσει και να μας καθοδηγήσει σε μια ορθή δράση.
Ποια θα μπορούσε να ήταν αυτή;
Ίσως μια πολύ παλιά Ποίηση και Δημιουργία , η ομηρική που παραμένει πάντα νέα φρέσκια και νεανική σαν τον θεό του λόγου της τον Ερμή.
Χρειαζόμαστε μια καινούργια γλώσσα που να αγκαλιάζει τον άνθρωπο, τα λάθη του την προσπάθεια του σε μια προσωπική και συλλογική ιστορική διαδρομή και να εξηγεί να ερμηνεύει την ζωή. Το μυαλό ψάχνει αγωνιά για τις απαντήσεις και τίποτα δεν μπορεί να λυτρώσει την ανθρώπινη ύπαρξη όσο κάποιεςς ξεκάθαρες εξηγήσεις που θα δοθούν την σωστή αποφασιστική στιγμή.
Αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας και αναλογιστούμε την ανθρώπινη ιστορία διασπιστώνουμε οξυδερκώς πως η ανθρώπινη ζωή είναι μια Ιλιάδα και Οδύσσεια και όλοι οι χαρακτήρες τα εμπόδια οι παγίδες είναι σκιαγραφημένοι με την ομηρική γραφή. Είναι ο χάρτης για κάθε μικρό ή μεγάλο εξερευνητή και ο φάρος για να μην στα άγρια κύματα του Ποσειδώνος χαθεί.
Δεν θέλω να μακρυγορήσω γιατί θεωρώ πως η συμπύκνωση του λόγου είναι η δύναμη του και του δόρατος η ουσιαστική αιχμή. Ο δε χρόνος παραμένει πάντα ιερός και πολύτιμος για καθε έμβιο ον για να ξοδευτεί ασκόπως και αδολεσχώς.
Τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως σύγχρονοι άνθρωποι δεν μπορούν να λυθούν ούτε με φλυαρίες ούτε με στείρες αντιπαραθέσεις παρά μόνο με θέσεις και προτάσεις που να είναι δίκαιες και αρμονικές.Η θέση μας μπορεί να είναι η τοποθέτηση των Ομηρικών Επών στο κέντρο ενός κύκλου ως σημείου αναφοράς με μεγάλη ακτίνα διερεύνησης.Οι λόγοι είναι πολλοί. Έχουν αναφερθεί σε προηγούμενη ομιλία μου και δεν θα επεκταθώ σε αυτή την μικρή εισαγωγή.
Η θέση μας είναι η σύνδεση μας με την πολυδιάστατη βίβλο των Ελλήνων και η κατανόηση τους με το πολυμήχανο πνεύμα του Οδυσσέα. Ποιος είναι ο Οδυσσέας, ο μεγάλος απών του παλατιού της Ιθάκης; Δεν είναι το βασανισμένο μυαλό, ο νους του κάθε ανθρώπου;
Τι κάνει ο Οδυσσέας;
Όταν ο Οδυσσέας φτάνει στην Ιθάκη, η μεγίστη επιθυμία του δεν είναι παρά να πάρει πίσω τον κόσμο που του έκλεψαν και ότι του ανήκει και ξεκινά από τις ΛΕΞΕΙΣ του, την έννοια και την σημασία τους.
Παρά την μεγάλη του λαχτάρα κρατά την ψυχραιμία , ελέγχει την παρόρμηση δεν παρασύρεται από
την οργή και περιμένει την κατάλληλη στιγμή να δράσει. Έτσι συμβουλεύει και τον ΤΗΛΕΜΑΧΟ, που μάχεται από μακριά στο καλύβι του ΕΥΜΑΙΟΥ, της καλής γέννησης που συναντιώνται και αναγνωρίζονται. Διατηρεί την ανωνυμία του και μεταμορφωμένος σε ζητιάνο από την θεά ΑΘΗΝΑ, πηγαίνει στο παλάτι για να πάρει τις πληροφορίες που θέλει, υπομένοντας καρτερικά τις προσβολές και τον χλευασμό των μνηστήρων και χαρτογραφώντας όλη την κατάσταση γύρω του.
Αυτό που ενδιαφέρει τον Οδυσσέα ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΚΑΙ ΟΧΙ Η ΣΤΕΙΡΑ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ, γι αυτό και δεν φλυαρεί, δεν βρίζει ,δεν μεμψιμοιρεί και δέχεται να μονομαχήσει με τον γυρολόγο τον ΊΡΟ μετά από την πίεση των μνηστήρων.
Εχουμε όλοι κουραστεί από άσκοπες φλυαρίες, στείρες διαφωνίες ανούσιες συζητήσεις ατέρμονες αντιπαραθέσεις και το αποτέλεσμα είναι να καταβροχθιζόμαστε από τα άλογα του Διομήδη και τους άγριους ανέμους με λυμένο το ασκί του Αιόλου να βυθίζουν τα πλοία του νου.
Γιατί η Αθηνά αγαπά τόσο πολύ τον Οδυσσέα όπως και κάθε άνθρωπο που για το δίκιο του πολεμά;
Ο Οδυσσέας είναι ο αγαπημένος της ΑΘΗΝΑΣ, της θεάς που αντιπροσωπεύει την νόηση υπέρτατη αρχή του ανθρώπου, την σοφία που αποκτά από τις εμπειρίες της ζωής και την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ της τέχνης του πολέμου..
Της θεάς που μελετά τον εχθρό και τον πολεμά με τα ίδια του τα όπλα γιατί η σοφία είναι πάντα ένοπλη και η δικαιοσύνη κρατά σπαθί διαφορετικά θα ήταν απλώς με την ζυγαριά μπακαλική.
Τι σημαίνει άραγε αυτό;Η ανθρωπιά άοπλη συντρίβεται και ένοπλη αυτοαναιρείται.
Σε αυτά τα διλήμματα της Σκύλας και την Χάρυβδης και των Συμπληγάδων πέτρων δεν υπάρχει μέση λύση αναρωτιέται κάθε πολίτης οπλίτης μιας χώρας αξιοπρέπειας και τιμής;
Ναι υπάρχει .
Ο ΛΟΓΟΣ που οφείλει να είναι ΕΝΟΠΛΟΣ και ΆΓΡΥΠΝΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ. Μόνο τότε μπορεί να είναι εύστοχος και αποτελεσματικός. Να έχει ΟΠΛΙΣΜΟ όπως και η μουσική. Άλλωστε ο Απόλλων όταν δεν κρατά τον ΤΟΞΟ έχει το δοξάρι του λυράρη και το σύμπαν με τις νότες ακτίνες του δονεί.
Γιατί ο Οδυσσέας ξεκινά από τον Αντίνοο που είναι ισχυρότερος αντίπαλός του;
Η λέξη μιλά απο μόνη της. Είναι η ΑΝΤΙΝΟΗΣΗ. Βρίσκεται πίσω από κάθε παράλογη λογική που στραγγαλίζει σκοτώνει τον άνθρωπο και ότι γύρω του ανθεί μεζί με τον ΜΕΛΑΝΘΙΟ που τον υπηρετεί. Όμως είναι και το κέντρο των αποφάσεων που βρίσκεται στο λαιμό. Έτσι ο Οδυσσέας παίρνει πίσω την ικανότητα να αποφασίζει σταθερά και με διαύγεια.
Ο επόμενος είναι ΕΥΡΥΜΑΧΟΣ ΕΥΡΥΝΟΜΟΣ , μεγάλος μνηστήρας της μάχης με μεγάλη νομή και φαρδείς νόμους και νομούς, πολλά παραθυράκια για να ξεφεύγει, ανούσιες μάχες εντυπώσεων και επιδείξεων μπαλκόνια και ζητωκραυγές. Ο Οδυσσέας σημαδεύει το συκώτι του. Γιατί το συκώτι; Γιατί η άνομη εξουσία των μεγάλων καταχρήσεων από το συκώτι της φαίνεται .Ο τρίτος που σκοτώνεται από τον ΤΗΛΕΜΑΧΟ είναι ο ΑΜΦΙΝΟΜΟΣ. Η διαστρέβλωση μαζί με τα παραθύρακια του άδικου νόμου, είναι ο μνηστήρας με την τριγύρω νομή και έκταση των αμφιλεγόμενων νόμων του.
Όταν φθάνει στη Ιθάκη ο Οδυσσέας κατευθύνεται στο καλύβι του Εύμαιου. Δεν πηγαίνει αμέσως στο παλάτι γιατί θέλει να ανιχνεύσει την κατάσταση και να δει πως έχουν τα πράγματα. Δεν προσπαθεί να μιλήσει στον λαό. Είναι μάταιο. Ο λαός της Ιθάκης είναι αδιάφορος, αποχαυνωμένος, κουρασμένος, εξαντλημένος από τις εργασιακές και οικονομικές συνθήκες που φυτοζωεί. Η παιδεία του συστήματος έχει σακατέψει το μυαλό του και δεν μπορεί να σκεφτεί. Δεν μπορεί να καταλάβει ποιος είναι ο ρόλος των μνηστήρων που έχουν στρογκυλοκαθίσσει στο τραπέζι και τρώνε και πίνουν σε βάρος του. Τους γνωρίζει αλλά νιώθει ανήμπορος να κάνει οτιδήποτε γιατί έχει προδοθεί πολλές φορές από τους ίδιους. Στην συνέλευση που καλεί ο Τηλέμαχος παραμένει αμέτοχος και με παρέμβαση των Μνηστήρων παίρνει ένα πλοίο να μεταβεί στη Πύλο και στην Σπάρτη, με σκοπό φυσικά την εξόντωση του στο καρτέρι της Αστερίδος. Ο Οδυσσέας φορά την τετράπυχη ασπίδα, συμβουλεύει τον Αμφίνομο να αποχωρήσει και να εξετάσει τον ρόλο του αλλά αυτός παραμένει.
Οι επόμενοι είναι οι κάτωθι σε σειρά ερμηνευτική:
